Kerncomponenten:

* Vensterbeheer: Hiermee beheert u de plaatsing, grootte en weergave van vensters op het scherm. Het verwerkt overlappende vensters, minimaliseert en maximaliseert, en verplaatst ze.

* Desktopomgeving: Dit is een verzameling toepassingen en hulpprogramma's die een consistente visuele look en feel bieden. Voorbeelden hiervan zijn GNOME, KDE Plasma, XFCE en de eigen omgeving van macOS. Het bevat vaak een bestandsbeheerder, paneel (taakbalk) en systeeminstellingen.

* Bestandsbeheer: Een programma waarmee gebruikers op een grafische manier door bestanden en mappen kunnen bladeren, ordenen en beheren, vaak met pictogrammen en een boomachtige structuur.

* Grafische toepassingen: De meeste toepassingen in een GUI-besturingssysteem zijn grafisch, inclusief tekstverwerkers, webbrowsers, afbeeldingseditors, mediaspelers, enz. Deze werken samen met de vensterbeheerder en de desktopomgeving om hun inhoud in vensters weer te geven.

* Pictogrammen: Kleine afbeeldingen die bestanden, mappen, applicaties en andere elementen vertegenwoordigen.

* Aanwijzers/cursors: Een visuele indicator op het scherm die wordt bestuurd door de muis (of een ander aanwijsapparaat) om met elementen te communiceren.

* Menu's: Lijsten met opties grafisch weergegeven, vaak vervolgkeuzelijsten of contextmenu's.

* Dialoogvensters: Kleine vensters die informatie verstrekken of gebruikersinvoer vragen.

* Widgets: Vooraf gebouwde grafische componenten zoals knoppen, tekstvakken, selectievakjes en schuifbalken die worden gebruikt om de gebruikersinterfaces van applicaties te bouwen.

* Lettertypen: Verschillende lettertypen en stijlen die worden gebruikt om tekst weer te geven.

Ondersteunende componenten:

* Stuurprogramma's: Software waarmee het besturingssysteem kan communiceren met hardware zoals printers, beeldschermen en invoerapparaten (muis, toetsenbord). Deze zijn nodig om de GUI correct weer te geven.

* Geluidssysteem: Verwerkt het afspelen en opnemen van audio.

* Netwerkstapel: Maakt verbinding met netwerken en internettoegang mogelijk. De GUI presenteert vaak een visuele weergave van netwerkverbindingen.

Belangrijkste verschillen met een CLI-besturingssysteem:

In tegenstelling tot een CLI-besturingssysteem, dat afhankelijk is van tekstopdrachten die in een terminal worden getypt, gebruikt een GUI-besturingssysteem visuele elementen zoals vensters, pictogrammen en menu's om interacties intuïtiever en minder technisch te maken. Dit maakt ze veel toegankelijker voor gebruikers zonder programmeer- of opdrachtregelervaring.