* POST (Zelftest bij inschakelen): Dit is een cruciaal eerste diagnostisch proces. Het BIOS controleert de hardwarecomponenten (CPU, RAM, harde schijven, enz.) om er zeker van te zijn dat ze correct functioneren. Als er een probleem wordt gevonden (zoals ontbrekend RAM-geheugen), rapporteert het meestal een foutmelding met een piepcode.

* Bootlader: Na POST lokaliseert en laadt het BIOS de opstartlader van het besturingssysteem. Dit is een klein programma dat vervolgens het daadwerkelijke besturingssysteem laadt vanaf de harde schijf of een ander opslagapparaat. Het BIOS bepaalt de opstartvolgorde (welke schijf eerst moet worden gecontroleerd).

* Basisinvoer/uitvoer beheren: Het verzorgt de communicatie tussen het besturingssysteem en sommige hardwarecomponenten, zoals het toetsenbord, de muis en het beeldscherm. Dit is minder kritisch in moderne systemen met meer geavanceerde hardware en besturingssystemen.

* Systeemconfiguratie: Het BIOS biedt een installatiehulpprogramma (meestal toegankelijk door tijdens het opstarten op Delete, F2, F10 of een andere toets te drukken) waarmee gebruikers systeeminstellingen zoals de opstartvolgorde, datum en tijd en soms meer geavanceerde opties kunnen configureren.

* Het leveren van stuurprogramma's op laag niveau: Voordat de stuurprogramma's van het besturingssysteem worden geladen, biedt het BIOS basisstuurprogramma's voor essentiële componenten, zodat het systeem correct kan worden geïnitialiseerd.

In wezen fungeert het BIOS als een brug tussen de hardware en het besturingssysteem, waardoor de computer correct kan opstarten en functioneren. Hoewel UEFI het BIOS in moderne computers grotendeels heeft vervangen, blijft de fundamentele functie grotendeels hetzelfde. UEFI biedt verbeterde beveiliging en functionaliteit in vergelijking met BIOS.